هنر اوریگامی ژاپنی نماد توجه به محیط زیست شده است

اوریگامی از جمله هنرهای کاغذی مردم ژاپن است. این سرگرمی که سابقه آن به قرن ۱۷ برمی‌گردد عبارت است از شکل دادن به کاغذ و مقوا با خم کردن‌ آن‌ها.

اکنون هنر اوریگامی با کاغذهای بازیافتی سفیر محیط زیست ژاپنی‌ها بشمار می‌رود.

آمارهای سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ میلادی از ده کشوری که در صدر جدول بازیافت کاغذ قرار دارند، بیشترین میزان بازیافت در دو کشور آسیایی یعنی کره جنوبی (۸۵ درصد) و ژاپن (۷۲ درصد) صورت گرفته است.

در همان دوره آمریکا با ۵۰ درصد در رده ششم و چین با ۳۵ درصد در رده دهم قرار گرفته اند.

سود حاصل از بازیافت کاغذ در سال‌های اخیر منجر به افزایش فرآوری کاغذ باطله در چین و سهم بیشتر این کشور در بازار رقابتی خرید کاغذ باطله و فروش کاغذ و مقوا در بازارهای داخلی و به سایر کشورهای جهان شده است.

تنها در سال ۲۰۰۹ چین به تنهایی ۵۱ درصد از کاغذهای باطله جهان را خریداری کرده و اکنون صاحبان صنایع بازیافت کاغذ در چین از جمله ثروتمندان جهان قلمداد می‌شوند.

یکی از نمونه‌ها، ژانگ یین صاحب "صنایع کاغذ ۹ اژدها"، بزرگ‌ترین تولید کننده کاغذ در چین است که ارزش دارایی‌های شخصی او به ۵ میلیارد دلار می‌رسد و یکی از ثروتمندترین زنان جهان شناخته می‌شود.

بازیافت کاغذ در ایران

گزارش دقیق علمی درباره میزان بازیافت کاغذ در ایران در دسترس نیست، اما بر اساس آمار سازمان بازیافت شهرداری تهران، از مجموع ۳۲ هزار تن زباله سالانه‌ای که در ایران تولید می‌شود هر سال چیزی نزدیک به ۲۰۰ هزار تن کاغذ و مقوای بازیافتی به دست مصرف کنندگان می‌رسد که این مقدار حدود ۲ درصد بازیافت جهانی کاغذ است.

با این حال سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی می‌گوید تنها در سال ۲۰۰۹ نیاز ایران به انواع کاغذ منجر به واردات مقدار زیادی کاغذ بازیافتی از سایر کشورها به ایران شده است. بر اساس آمارهای غیررسمی مصرف سالانه انواع کاغذ در ایران به حدود یک و نیم میلیون تن می‌رسد که تولید کنندگان داخلی در حدود ۳۰ درصد آن را تامین می‌کنند.

از جنبه سرانه مصرف انواع کاغذ، آمریکایی‌ها با مصرف سرانه ۳۰۸ کیلوگرم در سال بزرگ‌ترین مصرف کنندگان کاغذ جهان هستند در حالی که رتبه ایران با ۱۷ کیلوگرم مصرف سرانه پس از عربستان سعودی با مصرف سالانه ۲۰ کیلوگرم در سال قرار دارد.

شاید بتوان گفت که ایران در زمینه استفاده بهینه از کاغذ و بخصوص استفاده از کاغذ و مقوای بازیافتی جزو کشورهای ناسازگار با محیط زیست است. به عنوان مثال نزدیک به ۸۸ درصد کاغذ و مقوای مورد استفاده در کشور سوییس از کاغذ و مقوای بازیافتی است و میانگین جهانی استفاده از کاغذ بازیافتی نیز ۵۱ درصد است ولی در ایران فقط ۱۱ درصد از کاغذ و مقوای مصرفی از منابع بازیافتی تامین می‌شود.

یکی از دلایل کمبود کاغذهای بازیافتی تولید داخل تعداد کم واحدهای صنعتی فعال در این زمینه است. به عنوان مثال، در ایران فقط یک شرکت از فن‌آوری تبدیل کاغذ باطله به کاغذ برخوردار است و سایر صنایع فعال در این زمینه تنها قادر به تبدیل کاغذ باطله به مقوا هستند.

با توجه به وضعیت شکننده جنگل‌های ایران و وسعت رو به کاهش آن‌ها، به نظر می‌رسد که تشویق عمومی برای استفاده از کاغذ و مقوای بازیافتی می تواند یکی از اولویت‌های دولت در برنامه‌های زیست محیطی باشد.

آموزش و ابتکار در استفاده از کاغذ و مقوای باطله در سال ۲۰۱۲ که به نام "سال انرژی پایدار برای همه" شناخته شده یکی از زمینه‌هایی‌ست که فرهنگ عمومی استفاده از مواد بازیافتی را در میان افراد جامعه و بخصوص کودکان و نوجوانان گسترش می‌دهد.

این کار سال‌ها پیش در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و با انتشار مجموعه کتاب‌های "کاغذ و تا" آغاز شد، اما به تدریج رو به خاموشی گذاشت.